Het Biomedical Primate Research Center (BPRC) in Rijswijk moet binnen vijf jaar volledig stoppen met dierproeven op apen en andere primaten. Het Rijk trekt de financiering van deze onderzoeken langzaam terug en richt het geld voortaan op proefdiervrije alternatieven. Dierenrechtenorganisaties reageren verheugd, maar vanuit de wetenschap klinkt felle kritiek: zonder dierproeven zou medisch onderzoek ernstig worden belemmerd.
Subsidie blijft, maar doel verandert
Het BPRC ontvangt jaarlijks 12,5 miljoen euro subsidie van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), meldt het AD. Dat geld blijft beschikbaar, maar de bestemming verandert. De middelen die nu worden gebruikt voor de apenkolonie en dierproeven moeten binnen vijf jaar volledig worden ingezet voor onderzoek zonder proefdieren. Dat blijkt uit de onlangs aangenomen OCW-begroting.
Bij het laboratorium, waar ongeveer 950 apen leven, heerst teleurstelling over het besluit. Volgens de onderzoekers is het werk met apen nog altijd cruciaal voor de medische wetenschap, bijvoorbeeld bij de ontwikkeling van vaccins tegen infectieziekten zoals corona, en bij medicijnen voor ziektes als alzheimer en parkinson.
‘Als het anders kon, hadden we dat al gedaan’
Directeur Merel Langelaar van het BPRC zegt dat de wetenschap nog niet zonder dierproeven kan. Volgens haar is het beeld dat apenonderzoek achterhaald zou zijn, onjuist. “Geen onderzoek met proefdieren, dat zou iedereen wel willen,” zegt ze. “Onderzoek met apen is ongemakkelijk en duur, maar de waarheid is dat we voor een deel van het wetenschappelijk onderzoek nog altijd niet zonder proefdieren kunnen. Als het anders kon, hadden we dat allang gedaan.”
Politiek juicht einde van apenproeven toe
De Partij voor de Dieren (PvdD) ziet de beslissing juist als een historische stap. Kamerlid Ines Kostić noemt het “supergoed nieuws” dat er op termijn geen belastinggeld meer naar apenproeven gaat. Volgens haar zijn er inmiddels voldoende alternatieven. “Tal van wetenschappers delen inmiddels die mening,” zegt Kostić. “Door het budget bij het BPRC te verschuiven, krijgen proefdiervrije methoden eindelijk de kans om zich verder te ontwikkelen. Dat vraagt om lef en innovatie, maar het is een unieke kans. Bovendien levert apenonderzoek de laatste jaren weinig op.”
Het amendement dat de PvdD eerder dit jaar indiende op de OCW-begroting, werd met een nipte meerderheid van 76 tegen 74 stemmen aangenomen. Inmiddels heeft ook de Eerste Kamer het besluit bekrachtigd.
Lokale politiek: ‘Nog vijf jaar is te lang’
Ook in Rijswijk zelf klinkt opluchting over het einde van de apenproeven, al vinden sommigen dat het allemaal te langzaam gaat. Marc Weterings, fractievoorzitter van Rijswijks-Belang, noemt de beslissing “een stap in de goede richting, maar vijf jaar is nog veel te lang”.
“Al jaren strijden we samen met Animal Rights tegen dierenproeven in Rijswijk,” zegt Weterings. “Apenonderzoek levert de laatste jaren bovendien weinig tot niks op, kost miljoenen en het dierenleed is niet te overzien. Dierenproeven zijn niet meer van deze tijd, met computersimulaties, celweefselkweek en DNA-onderzoek bestaan er prima alternatieven.”
Volgens Weterings zou de locatie na de sluiting van het BPRC een nieuw doel moeten krijgen. “Het is goed om nu alvast na te denken over de toekomst van het terrein,” zegt hij. “We kunnen daar mooie groene longen van maken, parken en bossen, in combinatie met woningbouw. We zijn blij dat de sluiting van de ‘Apenhel’ in Rijswijk eindelijk nabij is.”
Wetenschappers blijven verdeeld
De Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) deelt het enthousiasme van de politiek niet. Hoewel de academie de ontwikkeling van proefdiervrije onderzoeksmethoden toejuicht, waarschuwt zij dat dierproeven voorlopig niet volledig kunnen verdwijnen. Volgens de KNAW is dierexperimenteel onderzoek “op dit moment nog onmisbaar om inzicht te krijgen in sommige ingewikkelde lichaamsfuncties in levende organismen.”
Maatschappelijke druk en protesten
Het BPRC ligt al jaren onder vuur van dierenrechtenorganisaties. In het centrum worden apen gefokt voor medische experimenten; in 2023 namen 123 resusapen, java-apen en penseelapen deel aan onderzoeken. Actiegroepen als Animal Rights en Stichting AAP hebben herhaaldelijk geprotesteerd tegen wat zij “onmenselijke praktijken” noemen.
Volgens de PvdD heeft de aanhoudende maatschappelijke druk geholpen om de politieke ommekeer tot stand te brengen. Toch vindt Animal Rights het besluit te voorzichtig. De organisatie noemt het “zwaar teleurstellend” dat de dierproeven nog vijf jaar mogen doorgaan. “Als het aan ons had gelegen, was het centrum al lang gesloten,” zegt een woordvoerder.
Toekomst van de apen onzeker
Wat er met de huidige apenkolonie moet gebeuren, is nog niet duidelijk. De PvdD hoopt dat de dieren na 2030 in rust met pensioen kunnen. Kostić zegt daarover: “We hopen dat de apen een pijnvrije en ontspannen oude dag tegemoetgaan. Stichting AAP kan wellicht helpen bij het vinden van een goed onderkomen, maar die plannen moeten nog worden uitgewerkt.”